Döviz Kuru Nedir?

8 Mart 2022, Salı

IKON Blog

Döviz kuru nedir başlıklı yazımızda döviz kuru sistemlerinden olan esnek, sabit ve denetimli döviz kurunun ne demek olduğunu, döviz kuru çeşitlerini ve Türkiye’de uygulanan döviz kuru hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Döviz kuru; bir ülke para biriminin başka ülkelerin para birimleri karşısındaki değerini gösteren katsayıyı ifade eder. Örneğin, Türkiye’deki bir X şirketi Avrupa’daki Y şirketinden ithalat yapmak için Dolar’a ihtiyaç duyar. Bu nedenle Türk Lirası vererek Dolar almak zorundadır. Bir mal gibi alınıp satılabilen döviz, ülkelerin dış ekonomik ilişkilerinde oldukça önemli yere sahiptir.

Döviz Kuru Sistemleri

Döviz kuru sistemleri devletin veya Merkez Bankası’nın döviz piyasasına müdahale etme durumuna göre döviz kurunun nasıl değişeceğini gösteren ekonomik bir sistemi ifade eder.

Esnek (Serbest) Piyasa Döviz Kuru : Yabancı ülke paralarının Türk lirası karşısındaki değeri serbest piyasa koşullarında arz ve talebe göre belirlenir. Döviz piyasasında Türk lirası arzı ifade ederken dolar da talebi ifade eder. Esnek piyasa döviz kurundaki döviz piyasaları üzerinde devletin ve Merkez Bankası’nın müdahalesi yoktur. Piyasalar dövizin arz ve talebine göre oluşurken kur serbest bir şekilde dalgalanır.

Sabit Kur Sistemi: Sabit kur sisteminde döviz kuru Merkez Bankası tarafından belirlenir. Merkez Bankası döviz kuruna müdahalede bulunarak döviz kurunun dengede kalmasını sağlayabilir. Bu kur rejiminde ülkenin yerel para birimi değeri yabancı para birimi değerine ya da altın gibi başka bir değere göre belirlenir.
Denetimli Kur Sistemi: Döviz kurunda meydana gelen dalgalanmaları Merkez Bankası’nın kontrol altında tutmayı amaçladığı sisteme denir.

Döviz Kuru Çeşitleri Nelerdir?

Nominal Kur: Yabancı para birimlerinin ülkenin yerel para birimi karşısındaki değerini gösterir.

Reel Kur: Nominal kurun ülkenin enflasyon oranına göre düzenlenmesi ile belirlenen kur sistemine reel kur denir. Reel kurun artması veya azalması söz konusu olduğunda USD/TRY paritesinde değer kaybetme veya değer kazanma görülür.

Çapraz Kur: Yabancı bir ülkenin para biriminin başka bir yabancı ülke para birimi cinsinden olan kur değerine çapraz kur denir. Örneğin, X kişisi elindeki dolar ile euro almak istediğinde çapraz kur sistemi uygulanır.

Efektif Kur: İki tane yabancı ülke döviz kurunun birbiri ile oranlanması sonucu ortaya çıkan kura efektif kur denir. Örneğin, 1 euro ve 1 doların ne kadar olduğunun işlem yapılmadan önce bilinmesi gerekir.

Türkiye’de Döviz Kuru

Döviz kurunu etkileyen birtakım etkenler bulunur. Ülkenin ekonomik altyapısı, para ve maliye politikaları, uluslararası gelişmeler, ödemeler dengesi, gelir seviyesi, faiz oranları ve sermaye hareketleri gibi unsurlar döviz kurunu etkileyen faktörler arasında yer alır.

Türkiye’de uygulanan döviz kuru rejimini hükümet ve Merkez Bankası birlikte belirler. Belirlenen bu döviz kurunu çerçevesinde döviz kuru politikasının uygulanması ve biçimlendirilmesi de Merkez Bankası yetki alanındadır. Merkez Bankası döviz kuru rejimini belirlerken de para politikası hedeflerine uygun şekilde hareket eder.

Türkiye 2001 ekonomik krizinden sonra piyasanın arz ve talep dengesine göre hareket ettiği dalgalı döviz kuru uygulamasına geçmiştir. Dalgalı döviz kuru uygulamasında döviz kuru politika aracı olarak kullanılmaz. Merkez Bankası reel veya nominal kur hedefi de belirlemez. Bunların yanı sıra Merkez Bankası Türk Lirasının değerini korumak için önlemler alır.

Döviz kuru nedir başlıklı yazımızda sizlere dövizin, döviz kurunun çeşitlerini, döviz kurunu etkileyen faktörlerin neler olduğunu anlattık. Devalüasyon nedir konu başlıklı yazımıza göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz.